مدارا با شرایط اقتصادی
آنچه در این زمینه از زندگی نورانی حضرت زهرا (س) به ما رسیده، نشان می‌دهد که آن بانوی بی‌همتا، در شرایط خاص زندگی مشترک نیز با همسر خود همراهی می‌کرده است. چنان که در شرح زندگی‌اش آمده است: «روزی امام علی (ع) به همسر بزرگوار خود فرمود: فاطمه جان؛ آیا غذا داری تا رفع گرسنگی کنم؟ آن بانوی بزرگوار پاسخ داد: خیر. سوگند به خدایی که پدرم را به نبوت و شما را به امامت برگزید، دو روز است که در خانه غذای کافی نداریم. امام علی (ع) با تأسف فرمود: فاطمه جان، چرا به من خبر ندادی تا غذا تهیه کنم؟ فاطمه (س) فرمود: ای اباالحسن، من از پروردگار خود حیا می‌کنم که چیزی از تو درخواست کنم که فراهم کردن آن در توانت نیست».

فاطمه و تحریم های اقتصادى
فاطمه (س) یکساله بود که پیامبرعلیه السلام و اصحاب او، به دلیل فشارهاى روحى و شکنجه هاى کفار بر مسلمانان و تصمیم سران کفار بر قتل پیامبر علیه السلام ، تصمیم بر ترک مکه گرفته و به شعب ابى طالب رفتند. فاطمه علیها السلام رشد و نماى خود را در تنگناى شعب سپرى نمود. او مى دید که خویشان ابوطالب و دوستداران پدر و روزها پیرامون او و شبها تا صبح از خیمه پدر حراست مى نمودند. وقتى که کودکان هم سن او در ناز و نوازش و رفاه بودند، او بر روى ریگهاى داغ بیابان مکه راه مى رفت و در سختى و رنج بزرگ مى شد. هنگامى که او را از شیر مادر گرفتند، نه تنها غذا مخصوصى برایش نبود، بکله خوراک معمولى هم یافت نمى شد.
فاطمه علیها السلام پایان دوران شیرخوارگى ، راه رفتن ، سخن گفتن ، و آداب ابتدایى زندگى را به همراه پدر و مادر و دیگران مسلمانان به مدت سه سال در دشوارترین شرایط در شعب ابى طالب گذارند.
هنوز گرد و غبار مشکلات و سختیهاى دوران شعب از رخسار رسول خدا و فاطمه علیها السلام زایل نشده بود که خدیجه در سن شصت و پنج سالگى به سختى بیمار شد. خدیجه از این بیمارى بر نخاست و فاطمه را که پنج سال بیش نداشت با پدر گرامیش تنها گذاشت . آن سال به جهت فوت ابوطالب و خدیجه سال غم و اندوه نام گرفت.

کمک به خانواده شهداء
وقتى که جعفر بن ابیطالب در غزوه موته شهید شد این خبر به رسول خدا (صلى الله علیه وآله ) رسید. پیامبر گریست و صحابه نیز گریه کردند و این خبر به اندرون خانه پیامبر نیز رسید. رسول اکرم به خانه اسماء آمده و فرزندان جعفر را خواسته ، دست بر سر آنان کشید و آنان را بوئید و بر سینه خویش چسباند. اسماء احساس کرد که واقعه اى اتفاق افتاده ، لذا سؤ ال کرد: اى رسول خدا ! آیا از جعفر خبرى رسیده ؟ پیامبر گریه کرده و فرمود: جعفر را پیش خدا بدان .
سپس رسول خدا (صلى الله علیه وآله ) به سمت منزل دختر خویش حضرت فاطمه زهرا علیها السلام رفته و به وى فرمود: طعامى براى خانواده جعفر درست کن ، زیرا آنان مشغول عزادارى هستند. فاطمه علیها السلام آردى تهیه کرد و با آن مقدارى فراوانى نان پخته ، سپس نانها را به همراه مقدارى خرما به خانه جعفر فرستاد.(1)

جلوه‏ای از ایثار در خانه فاطمه(س)
نیازمندی گرسنه به محضر رسول خدا(ص) آمد، و تقاضای غذا کرد، کمبود غذا به گونه‏ای بود که در خانه فاطمه(س) جز اندکی از آن برای کودکانش نبود، حضرت علی(ع) شبانه آن نیازمند گرسنه را به خانه خود برد و ماجرا را به فاطمه(س) گفت. فاطمه و افراد خانواده‏اش همان اندک غذا را به آن میهمان فقیر دادند، و خود در تاریکی در کنار سفره، دهان خود را تکان می‏دادند تا فقیر گمان کند که آنها نیز همراه او غذا می‏خورند، فقیر از آن غذا خورد و سیر شد و در حالی که گمان می‏کرد فاطمه(س) و افراد خانواده‏اش نیز سیر شدند، صبح آن شب، فاطمه و فرزندانش همراه علی(ع) نزد پیامبر(ص) آمدند، پیامبر(ص) به چهره آنها که نشانگر گرسنگی آنها بود نگاه کرد و در حالی که خنده بر لب داشت، آیه نهم سوره حشر را، که در شأن آنها نازل شده بود، خواند: "وَ یُؤثِروُنَ عَلی أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ؛ آنان تهی‏دستان را بر خود مقدّم می‏دارند، هرچند که خود به شدّت در فشار گرسنگی و تهیدستی باشند." (2)

بی‏توقّعی زهرا(س) از همسرش علی(ع)
حضرت زهرا(س) در طول نُه سال زندگی مشترک همسری، حتی برای یک بار، تقاضای مادّی از علی(ع) نکرد، روزی به خانه حضرت زهرا(س) غذا نرسید، حضرت زهرا(س) اندوخته غذایی خود را به کودکان گرسنه‏اش داده بود، و خود شب را گرسنه‏تر از آنها به سر برد، علی(ع) بامداد آن شب، از حضرت زهرا(س) تقاضای غذا کرد، حضرت زهرا(س) ماجرا را به عرض علی(ع) رسانید، علی(ع) فرمود: "در چنین وضعی چرا به من نگفتی تا به جستجوی غذا بپردازم؟" فاطمه(س) در پاسخ گفت: "انّی لاَسْتَحْیِی مِنْ اِلهی اَنْ تَکَلَّفَ نَفْسَکَ ما لا تُقَدِّرُ عَلَیْهِ؛ من از خدایم شرم کردم که موجب شوم تا شما خود را در فشار قرار دهی، و بر چیزی که مقدورت نیست، خود را به زحمت افکنی." (3)

تلاش سخت در خانه
حضرت امیرالمومنین (علیه‌السلام) درباره حضرت فاطمه زهرا (علیهاالسلام) می‌فرمایند: « ان‌ها استقت بالقربة حتی اثرفی صدرها وطحنت بالرحی حتی مجلت یدها وکسحت البیت حتی اغبرت ثیابها واوقدت النار تحت القدر حتی دکنت ثیابها فاصابها من ذلک ضرر شدید؛ حضرت فاطمه زهرا (علیهاالسلام) آن قدر با مشک، آب کشید که اثر آن در سینه‌اش آشکار شد و چندان با دست خود آسیاب کرد که دست‌هایش پینه زد و آن قدر خانه را جاروب کرد که لباس‌هایش خاک آلود گردید؛ و چندان آتش در زیر دیگ روشن کرد که لباس‌هایش سیاه و دودآلود شد و از این کارها رنج و سختی زیادی به او رسید.»(4)

الگویی برای سبک زندگی
على علیه السلام باغى داشتند که آن را به مبلغ 12 هزار در هم فروخته و همه پولها را بین فقراء تهیدستان مدینه تقسیم کرد. وقتى که به منزل بازگشت ، فاطمه علیها السلام از ایشان پرسید؟ یا على ! پس غذاى امروز ما چه شد؟
على علیه السلام براى تهیه غذا از منزل خارج شد، اما فاطمه علیها السلام با خود اندیشید که چرا چنین گفتم ، چون از پدر شنیده بود که هرگز از شوهرت چیزى نخواه ، شاید نتواند آن را تهیه کند.
آنگاه فرمود: فانى أستغفر الله و لا أعود أبدا؛ من از خدا آمرزش مى طلبم و دیگر این رفتار را تکرار نخواهم کرد.(5)

سرمشقی برای همیشه
در پایان باید گفت که حضرت زهرا علیهاالسلام نه تنها برای زنان، بلکه برای همه عالم الگوی کاملی است و سخن را با این بیان امام خمینی(ره) به پایان می بریم که فرمود: الگو، حضرت زهراست.ما باید از این خاندان سرمشق بگیریم، بانوان ما از بانوانشان و مردان ما از مردانشان، بلکه همه ما، از همه آنها. آنها زندگی خودشان را برای طرفداری از مظلومان و احیای سنت الهی وقف کردند». «همه باید به او اقتدا کنیم و همه باید دستورمان را از اسلام به وسیله او و فرزندان او بگیریم. همان طوری که او بوده است، باشید و در علم و تقوا کوشش کنید».

پانوشتها:
1. فاطمة الزهراء من المهد الى اللحد: ص 573
2. علامه طبرسی، مجمع البیان، ج9، ص60
3. علی بن عیسی اِربِلی، کشف الغمّه، ج2، ص27 و 28
4. علل الشرایع، ج 2، ص 366
5. بحارالانوار ج 41 ص 46